Обговорення шаблону:phrase/Документація

Фразеалагізм – ўстойлівая, узнаўляльная, не менш як двухкампанентная сінтаксічна непадзельная адзінка з цэласным значэннем, не роўны суме значэнняў яе слоў-кампанентаў. Парадак камп.:

свабод.размяшч.слоў
фіксаванае

Пры фраз.можа быць,якое ў фраз.не ўваходзіць,але без якога не ўжыв,слова: на ўсе горла крычаць. Такое абавязк.слова назыв.прыфразеалагіч. у спалуч.фраз.могуць быць факультатыўныя камп.,г.зн.неабавязк. словы,без якіх ен можа ўжыв.:ад сэрца,ад усяго сэрца,ад шчырага сэрца. Значная частка фраз.мае нязменны сталы парадак:следам за дзедам. Вял.група фраз.ужыв.з нефікс.парадкам слоў:хвост прышчаміць і прышчаміць хвост. Фраз.не размярк.па лексіка-грам.разрадах-часцінах мовы,а толькі суаднос.з імі паводле знач.і сінт.ф-цыі:

Дзеяслоўныя-замарыць чарвяка(перакусіць)
Назоўнікавыя-альфа і амега(самае галоўнае)
Прыметнікавыя-з вузел росту(малы)
Прыслоўныя-на адной назе(хутка)
Займеннікавыя-ваш брат(да вас падобны)
Выклічнікавыя-што за ліха!

Віды фраз.паводле сім.злітнасці:

Зрашчэнне(ідыема)-знач.нельга вывесці са знач.камп.. камп. не суаднос. з суч.лекс: бібікі біць
Фразеалагіч.адзінства-семантыч.непадзельныя адз.,знач.якіх можа быць выведзена з перанос.знач. іх камп.
Фразеалагіч спалучэнні-адзінкі,сэнс якіх вынікае се знач.камп.:злосць бярэ.

Варыянтнасцьфразеалагізмаў.Віды.

Фразеалагізм – ўстойлівая, узнаўляльная, не менш як двухкампанентная сінтаксічна непадзельная адзінка з цэласным значэннем, не роўны суме значэнняў яе слоў-кампанентаў.

Фраз.могуць быць манагазнач. Мнагазнч.фраз.значна менш пашыр.,чым у лексікалог.:стаць на ногі-выздаравець,стаць на ногі-адчуць сябе матэрыяльна забяспечаным. Фраз.могуць уступаць у сінаніміч.аднос. сінаніміч.з’яўл.такія сінаніміч.адзінкі, якія абазнач.аднольк.або блізкія паняцці,але склад.з розн.камп..сінаніміч.фраз.адрозн.паміж сабой адценнем знач.ці сталістыч.афарбоўкай:заснуць вечным сном-аддаць богу душу-злажыць косці-даць дуба-памерці. Ад сін.трэба адроз.варыянты,калі адзін з камп.ужыв.у змененым выглядзе:мамін сынок-сыночак, збіць з тольку-з панталыку. Ананіміч.пары:легкі хлеб-цяжкі хлеб. Есць фраз.нязменныя,аднак могуць быць варыянты: сэрца баліць з-за каго-небудзь, душа баліць з-за каго-небудзь.

Віды варыянтнасці:

Лексіч.-мяняецца адзін камп.:нос павесіць-галаву павесіць
Марфалагіч.-змяняецца форма:зглузду з’ехаць, з глуздоў з’ехаць
Сінтаксіч.-вылезці бокам-вылезці праз бок
Фанетыч.-як бачыш-як бач
Акцэнтная-змена нац.:за бакі брацца- за бОкі брацца
Камбінаваная-дацца ў знакі-дацца знакам